Geplaatst op

Blog: Staat het afvalmonopolie van gemeenten haaks op de circulaire ambities?


Staat het afvalmonopolie van gemeenten haaks op hun circulaire ambities?

Een 10-stappenplan voor gemeenten om de transitie naar de circulaire economie te leiden. 

Laagwaardige verwerking en verbranding

De gemeente is een bron van afvalmaterialen, zoals papier, glas, plastics en GFT die massaal door consumenten worden geproduceerd. Zo heeft gemeente Utrecht alleen al 139 754 ton (CBS, 2016) afval. Daarbij betaalt een meerpersoonshuishouden landelijk tussen de €120 en €400 om de afvalstromen te laten ophalen en te verwerken, afhankelijk van waar iemand woont. Dat is grofweg voor een gemeente zoals Utrecht ( >330.000 inwoners) een totaalbedrag van 42,7 miljoen per jaar. Voor dit geld wordt het afval in basale stromen, gemiddeld 53% (Milieucentraal, 2017) gescheiden opgehaald en gerecycled. De recycling vindt niet altijd hoogwaardig plaats, en bovendien wordt nog steeds bijna de helft verbrand. 

Afvalscheiding de juiste ambitie?       

Zoveel verbranding terwijl 80-90% van deze grondstoffen ingezet kunnen worden als grondstof voor (lokale) producten. Tegelijkertijd willen makers en producenten wel overstappen en gerecycled materiaal als grondstof gebruiken. Maar als er niemand is die hier regie over voert, is dit lastig bij elkaar te brengen, zo reiken de ambities van het afvalbeleid van de gemeente vaak niet verder dan dat ze 75% afvalscheiding willen bereiken. Terwijl inzetten op het gebruik van secundaire grondstoffen zou niet alleen werkgelegenheid stimuleren in de gemeente, maar ook een grote bijdrage leveren aan de ambitieuze doelstellingen van de overheid om richting de circulaire economie te bewegen. De vraag is nu, is afvalscheiding sowieso wel de juiste ambitie? Het lijkt er op dat de afvalplannen niet aansluiten op echt circulaire ambities, terwijl juist deze mensen binnen de gemeente de grondstoffen in de gemeente besturen.

Afvalmonopolie

Gemeenten hebben een monopolie op de afvalstromen van het huishoudelijk afval, want niemand, alleen de gemeente, mag regie voeren over het ophalen en verhandelen van huishoudelijke afvalstromen. Hoe kunnen de afval ambities en de circulaire ambitie op één lijn komen, en welke rollen zijn voor wie weggelegd?

Wat moet er gebeuren om van afval naar een grondstoffen economie te gaan?

Voordat de beleidsplannen en ambities zijn weg naar de maatschappij vinden, zou iedereen,  dus de gemeente, overheid, markt en de bewoner zich moeten afvragen wat ze nu precies willen en waarom. Om tot deze systeemverandering te komen zijn een tal van scenario’s voor een circulaire economie mogelijk. Maar laten we onszelf eerst een aantal vragen stellen en de antwoorden die het huidig systeem ons biedt niet meer als vanzelfsprekend nemen.

1. De definitie van afval herzien in het licht van de circulaire ambities. Wat is in het huidig systeem afval precies en wat zijn dan grondstoffen? Waar trekken we grenzen en waarom?

2. Ambitie opstellen en deze vooral naleven. Welke ambities moeten nageleefd worden en welke hebben prioriteit? Hoe sluit dit aan bij de economische, de circulaire en de maatschappelijke ambitie van een gemeente?

3. De rol van de gemeente herdefiniëren. Welke rol is voor de gemeente weggelegd en welke voor de markt?

4. Huishoudens betrekken. Huishoudens zijn de klanten van de gemeente, dus welke rol krijgen ze in de circulaire economie? Hoe kan je ze betrekken, feedback geven en eerlijker laten afrekenen?

5. Angsten voor samenwerking met de markt opzij zetten. Waarom houdt de gemeente zo vast aan haar rol als regievoerder van afval, en niet aan haar rol als grondstoffendepot? Welke samenwerkingen zijn nodig om de ambities te verwezenlijken en hoe kan een gemeente zich hiervoor openstellen?

6. Van pilot cultuur naar structurele en duurzame verandering bewegen. Er wordt heel wat gepilot binnen het gemeentelijke afvalland. Innovatie kan zeker wat opleveren, maar een pilot alleen is nog geen innovatie. Impact met innovatie bereik je alleen als de learnings gebruikt worden voor verbetering van de aanpak en daarna wordt ingezet voor duurzame verandering. Dus welke acties moeten opgezet en vooral opgevolgd worden om een daadwerkelijke verandering te bereiken?

7. Taken en rollen vanuit grondstoffen ambitie invullen en een passend model kiezen. Dit geldt voor de gemeente, de overheid, marktpartijen, provincies en bewoners. Is de gemeente een marktplaats, een grondstoffen dirigent of makelaar, een integrator of producent. Welke rollen maar vooral welke verantwoordelijkheden draagt wie en hoe worden deze omgezet in meetbare resultaten, die zowel voor de klant (zijnde huishoudens) als voor de partners zichtbaar worden?

8. Kennisniveau verhogen en innovaties bijbenen of zelfs introduceren. Welke kennis mist er? Welke innovaties zijn er nodig? Gaat de gemeente dit zelf doen of gaan ze hiervoor bij de markt aankloppen? Het kennisniveau op peil houden m.b.t. circulaire innovaties is enorm key. Dit gaat niet alleen om het lezen van de VANG rapportage, maar wat dan wel?

9. Grondstoffen binnen de gemeente integraal aanpakken. Consumenten produceren nogal wat stromen, maar bedrijfsafval doet hier nog een aardig schepje bovenop. Waarom is dit apart gereguleerd? Waarom accepteren we dat er 2-3x zoveel vrachtauto’s de steden in rijden?

10. Consumptie van eenmalige verpakkingen aanpakken. Aanpakken of niet mee bemoeien? We blijven grondstoffen produceren, maar vermindering van schadelijk verpakkingsafval is een van de grootste uitdagingen van onze tijd. Gaat de gemeente hier zijn maatschappelijke rol pakken en het goede voorbeeld geven? En daarmee komen we weer terug bij de eerste vraag. Wat is de ambitie? Verminderen van de consumptie zou ook een gemeentelijke ambitie kunnen zijn.

Deze vragen zijn slechts een begin.

Alleen door vragen te stellen over wat we nu echt willen, kunnen wij ons afvalsysteem omzetten naar een systeem van waarde, zowel voor de circulair benutten van grondstoffen als voor de maatschappij. Nu gaat er helaas te veel aan waarde van materialen verloren en ambities worden steeds weer niet gehaald.

Gemeente kan in de lead van deze transitie staan, want een verandering naar een circulair systeem ligt letterlijk en figuurlijk in hun handen.

Welke gemeente durft de transitie te maken?  

 

Auteur: Anja Cheriakova

Anja Cheriakova is sinds 2013 dagelijks bezig met invulling te geven aan de circulaire economie na de oprichting van BinBang en UrbanSeeds. Met Binbang is ze door Sprout geselecteerd als de Challenger50, de lijst met meest uitdagende ondernemers van Nederland. 

Geplaatst op

Zo sta je niet met je mond vol tanden, wanneer iemand over afval scheiden begint

foto: Shutterstock

Drie vragen die in de top 5 meest gestelde vragen staan, wanneer ik op een verjaardag vertel wat voor werk ik doe. Bij de jonge organisatie, BinBang, waar ik werk, houd ik mij bezig met het verbeteren (en vergemakkelijken) van afvalscheiding. Ben jij ook, net als ik, superfan van afval scheiden en wil jij je woordje klaar hebben als iemand op een verjaardag of etentje er een opmerking over maakt? Lees dan deze blog, of stuur het onopvallend (#smoothoperator) naar ze door.

 

  1. Waarom zou ik afval scheiden als het toch achteraf ook nog wordt gedaan?”

 

Super belangrijke vraag! Als nascheiding (door een installatie) net zo goed zou werken als bronscheiding (door mensen thuis in huis), dan zou ik zelf ook niet meer scheiden! Maar dat is dus niet zo! Het afval wat achteraf gescheiden wordt, is van veel slechtere kwaliteit (vervuild) en kan daarom minder goed als grondstof voor nieuwe waardevolle producten worden gebruikt.

 

Natte & Droge afvalstromen
Wanneer verschillende natte en droge afvalstromen (zoals GFT en plastics of restafval en papier) voor langere tijd met elkaar in aanraking zijn geweest vervuilen ze elkaar. Dit betekent dat als jouw GFT en plastic afval bij elkaar in de prullenbak heeft gezeten, vervolgens nog een tijdje in de (straat)container en vuilniswagens, de plastics al langzaam in kleine stukjes uit elkaar zijn gebrokkeld en het GFT vervuild is met mini-stukjes plastic tegen de tijd dat ze bij de afvalverwerker terecht zijn gekomen. Beide stromen zijn dan sterk in kwaliteit verlaagd, waardoor recyclers dit niet meer in hoogwaardige materialen kunnen verwerken.


Laagwaardige & Hoogwaardige verwerking

Vervuild GFT kan namelijk niet meer gebruikt worden voor compost, bijvoorbeeld door de stukjes plastics die er in zitten. Vervuilde plastics kunnen alleen nog maar verwerkt worden in laagwaardige producten, zoals parkbankjes en verkeerspionnen (downcycling met een mooi woord) in plaats van hoogwaardige verwerking, zoals de BinBang. Bovendien zullen de vervuilde stromen, wat niet meer door recyclers gebruikt kunnen worden (bijvoorbeeld het vervuilde GFT waar we het net over hadden), moeten worden vervoerd naar de verbrandingsoven. Dat is ook nog eens extra CO2-uitstoot.  


Dus…lekker scheiden met zijn allen!

Wanneer afval achteraf wordt gescheiden, door installaties, levert dat lagere kwaliteit afvalstromen op, dan wanneer jij het heft in eigen handen neemt. Door thuis je afval al netjes gescheiden op te slaan zorg je ervoor dat straks jouw afval weer kan worden ingezet in nieuwe (hoogwaardige) productketens.

 

  1. “Wordt het gescheiden afval later weer gewoon bij elkaar gegooid?”

 

Absoluut niet! Dat zou heel dom zijn van de afvalverwerkers, want dat gaat ze geld kosten. Wel een terechte vraag… vooral omdat er in het verleden in het nieuws flink wat aandacht aan soortgelijke incidenten werd besteed. Ik benadruk graag het woord incidenten. Dat het wel eens gebeurd is en dat je nog steeds een keer een schoonmaker kan treffen die twee zakken gescheiden afval bij elkaar gooit, dat valt niet te ontkennen. Ik leg je uit waarom ik het woord incident in de mond neem.

 

Waste means Business
Afval en afvalscheiding is namelijk een #business, eentje waar (flink) geld mee wordt verdiend. Schone monostromen (dus netjes van elkaar gescheiden papier, GFT, glas en plastics) kunnen geld opleveren voor afvalverwerkers – producenten betalen namelijk voor waardevolle materialen waar zij weer producten van kunnen maken. Helaas is het wel zo dat als er door afvalverwerkers ingeleverde zakken met vervuild afval worden gevonden, deze worden afgekeurd, uit efficiëntie overwegingen. Gescheiden plastics die vervuild zijn met bijvoorbeeld biomaterialen of luiers (dus niet zorgvuldig gescheiden afval), worden dus alsnog doorgestuurd naar de afvalverbrandingsoven. Dat is ontzettend zonde van jouw moeite, zonde van de plastics die worden verbrand én zonde van het extra transport om die plastics naar de verbrandingsoven te vervoeren…


Dubbelcheck yourself!

Belangrijk dus om goed te weten wat voor soorten afval je bij welke afvalstroom kunt scheiden! Een paar van mijn favoriete links om te checken of je goed bezig bent (naast onze grote vriend Google): Recyclemanager (zoekmachine voor welk afval hoort waar), Milieucentraal (handige algemene info over wat er nu gebeurt met huishoudelijk afval in NL) en natuurlijk CBS (hoe doet jouw stad/wijk het op het gebied van afvalscheiding).  

 

Even terugkomen op vraag numero 2:

Met afvalscheiding wordt geld verdiend. Dus nee, het komt niet vaak voor dat gescheiden afval weer bij elkaar wordt gegooid. Wanneer het gebeurt is het ontzettend zonde van jouw moeite en een enorm verlies van waardevolle materialen èn geld! Jij kunt dus zelf actie ondernemen om ervoor te zorgen dat die waardevolle materialen niet verloren gaan én je hebt nu een goed verhaal voor de eerstvolgende keer dat jij iemand glas in de restafvalbak ziet gooien. Ik ben overigens wel benieuwd wat jullie vinden van het feit dat er geld wordt verdiend met afval…zou je daar zelf iets van willen terugzien? Reageren = Leuk (noor@binbang.nl)!

 

  1. “Blik en plastic lever ik samen in, maar is dat niet een andere stroom?”

Klopt als een bus, het is een andere stroom, maar vaak mag het wel samen. Handig hè?! Hartstikke fijn dat je tegenwoordig in de meeste gemeentes Plastic, Metalen- en Drankverpakkingen (PMD) kunt inleveren.

 

Magnets, Baby!

Metalen verpakkingen kunnen met magneten tussen het plastic uitgevist worden (echt waar!). Superhandig, want dit is een voorbeeld van stromen die dus wel makkelijk achteraf apart van elkaar gescheiden kunnen worden (in tegenstelling tot natte en droge stromen)! Bij het recyclen van metalen verpakkingen valt veel te winnen. Het omsmelten en hergebruik van aluminium bijvoorbeeld, kan al 20 keer zoveel energie besparen dan de productie van nieuw aluminium.

 

PMD wat kun je ermee?

Let wel op beste mensen, elke gemeente mag namelijk zelf bepalen wat wel en niet bij het PMD mag. Dit betekent dat er nog gemeenten zijn waarbij Metalen- of Drankverpakkingen nog niet bij het plastic afval kunnen worden ingeleverd. Check voor de zekerheid even de container bij jou in de buurt of de website van je gemeente!

 

PMD, Yay!

Plastics, Metalen- en Drankverpakkingen mogen dus in de meeste gemeenten bij elkaar in één container. Check wel even van tevoren of dat voor jouw gemeente ook geldt.

 

Hiermee zijn hopelijk de meest prangende vragen beantwoord. Word jij op verjaardagen of etentjes met andere lastige afval-vragen geconfronteerd en krijg je hier graag een helder antwoord op? Laat het mij weten ( noor@binbang.nl )! Dan behandelen we volgende keer jouw vraag in deze blog!

 

– Noor Figdor

 

Pssst…. weet je waar je het ook nog over kan hebben op een verjaardag/huisfeest/parkBBQ? Check het hier!

Geplaatst op

Speciale aanbieding voor bewoners Renkum

Renkum BinBang

Bezoek de markt in Renkum en ontvang 20% korting op je Bin!

Veel inwoners van de gemeente Renkum zijn bereid afval beter te scheiden en daar wij willen wij natuurlijk wel bij helpen! Van 5 juli tot 15 juli staat ACV met een speciale aanbieding van BinBang op de markt. Ook kan je de Bin daar live zien/testen. Woon je in (omgeving) Renkum? Wil je 20% korting ontvangen op de totaalprijs? Bezoek de kraam van ACV en vraag naar de actievoorwaarden.

BinBang-DUBBEL

 

Hier vind je ons:

  • Markt Renkum (Europaplein): dinsdag 5 juli tussen 9 – 13 uur
  • Markt Oosterbeek (Raadhuisplein): donderdag 7 juli tussen 9 – 13 uur
  • Markt Renkum (Europaplein): dinsdag 12 juli tussen 9 – 13 uur
  • Markt Oosterbeek (Raadhuisplein): donderdag 14 juli tussen 9 – 13 uur
  • Winkelcentrum Doorweth: vrijdag 8 juli tussen 13 – 17 uur
  • Winkelcentrum Doorweth: vrijdag 15 juli tussen 13 – 17 uur

 

Meer weten?

Kijk op de website van Ontdek de waarde van afval voor meer informatie over het nieuwe afvalbeleid van Renkum.